De val van Europa

Lang dacht ik in een land te wonen met een moreel verantwoordelijk bestuur. Dat is voorbij. Ik betrap mezelf op een gevoel van ontheemding: waarden die vanzelfsprekend leken worden niet meer gedeeld. De ontsporing van het asieldebat is één voorbeeld. Maar het gaat me hier vooral om twee andere ontwikkelingen. In de eerste plaats is er fundamenteel iets veranderd door de weigering om de humanitaire misdaden van Israël aan te pakken. Verschillende hoge instanties, van het Internationaal Gerechtshof tot EU-buitenlandcoördinator Kallas, hebben vastgesteld dat Israël ontoelaatbaar handelt. Desondanks stelde de EU maatregelen wéér uit. Minister Veldkamp nam een paar minuscule stappen, en beweerde tegelijk dat eenzijdige acties van Nederland weinig effect sorteren – ja logisch, als je zo weinig druk zet.

In mij breekt iets: ik kan de woorden van de politici niet meer aanhoren, mijn vertrouwen dat de regering moreel handelt is weg. De dubbele standaard is evident. Aan Israël wordt toegestaan wat bij Rusland hevig bekritiseerd wordt, nl. aanvallen op de burgerbevolking en oorlogshandelingen buiten de landsgrenzen. Israël bombardeert Iran, tegen het internationaal recht in, en westerse landen juichen het stilletjes of openlijk toe. Israël destabiliseert Syrië, en niemand zegt er wat van.

Welke waarden?

Dat brengt me bij het tweede punt. Diezelfde politici stemmen massaal voor het besteden van honderden miljarden om de Europese waarden en vrijheid te verdedigen tegen Russische dreiging. Welke waarden bedoelen ze, vraag ik me af. Europa liet zich altijd voorstaan op zijn democratie en mensenrechten. Maar kijk wat er nu gebeurt. Verschillende NAVO landen zetten het verbod op landmijnen en clustermunitie aan de kant. O, dus als Rusland zich niet aan het oorlogsrecht houdt hoeven wij dat ook niet? De VS, onze grootste bondgenoot, ontspoort richting een autocratie, maar Europa doet alles om Trump niet op de tenen te trappen. De vijfprocentsnorm voor defensie-uitgaven waar bijna alle NAVO landen klakkeloos mee akkoord gingen, is niet gebaseerd op een militaire analyse. Men weet nog niet eens wat er allemaal aangeschaft moet worden. Het bedrag is door Donald Trump uit zijn mouw geschud. Voorlopig spekt Europa vooral de Amerikaanse defensie-industrie. Europa zegt Oekraïne te steunen, maar wil vooral zelf geen offers brengen. En wie bekommert zich intussen om Soedan, Congo, Haïti en al die andere landen waar conflicten spelen die niet de westerse belangen raken?

Dit alles doet de oproepen om ons militair te versterken hol klinken. Welke vrijheid en welke waarden worden er eigenlijk verdedigd? Europa gaat mee in het geopolitieke gevecht, en wil een grootmacht te worden tussen de VS en China. We gaan terug naar de 19e eeuw, het recht van de sterkste. Daarmee offert ons continent alles op waar de Europese traditie van humaniteit voor staat. De opkomst van extreemrechtse politiek maakt duidelijk wat er aan het gebeuren is: afgrenzen van wat ‘van buiten’ komt – andere landen, andere culturen, andere denkbeelden. Er wordt aan Fort Europa gebouwd. “Als onze welvaart er maar niet onder lijdt”. En daarvoor schuift Europa mensenrechten aan de kant en militariseert de samenleving.

Twee kanten van dezelfde houding

Het lukt me niet om de opstelling tegenover Israël en het besluit om blind in defensie te investeren los van elkaar te zien. Het zijn twee kanten van dezelfde houding: voortzetting van westerse blokvorming. Israël was altijd de westerse voorpost in het Midden-Oosten, een democratie die “bij ons” hoorde, en die in toenemende mate goed van pas kwam als bondgenoot die militair orde op zaken stelde in de regio. Tegelijk maakten en maken westerse landen dankbaar gebruik van Israëlische defensietechnologie, die zich als ‘effectief’ heeft bewezen in gevechten o.a. in Gaza (!). Nederland koopt wapens van Israël, o.a. raketartillerie, en gaat daar mee door “omdat de modernisering van de Nederlandse krijgsmacht urgent is”. Met andere woorden: we gaan Israël niet boycotten. Dus de ene oorlog (in Oekraïne) en de veronderstelde dreiging uit Rusland zijn een argument om niet het maximale te doen om een genocide tegen te gaan in een andere oorlog (Gaza). Onze vrijheid mag dus ten koste gaan van vrijheid en leven van Palestijnen.

Ik vind het uitermate hypocriet en een moreel dieptepunt dat Europa zich vastklampt aan de Verenigde Staten en aan Israël onder het mom van het verdedigen van de eigen humanitaire waarden. Men lijkt stekeblind voor het feit dat beide landen in rap tempo autocratieën worden zonder respect voor mensenrechten. Politici negeren keihard de slachtoffers – handenwringend worden obligate tranen geplengd, maar daden ontbreken.

Ander perspectief

Het is hoog tijd om een hoopvoller perspectief te omarmen. Vrede ontstaat door duurzame samenwerking en respect voor elkaars visie. Zet de Eurocentrische bril af. Zie het eigen standpunt niet als alleenzaligmakend. Laat Europa bondgenootschappen creëren met landen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Verlaat de kapitalistische roofbouw, die nog steeds gelegitimeerd wordt door ons politieke systeem. Zorg dat strijd om grondstoffen en welvaart niet langer de aanjager is van conflicten. Verschans je niet achter muren, want die zijn onhoudbaar. Fort Europa zal vallen, dat is zeker.